Sơn mài thủa sơn khai
Coromandel lacquer từ Trung Quốc, Urushi của Nhật Bản, hay Sơn ta của Việt Nam, đều chỉ một kĩ thuật thủ công truyền thống với nguyên liệu chính là nhựa của cây sơn. Khởi đầu từ nhà Hán, được sử dụng rộng rãi từ thời Tống và phát triển rực rỡ vào thời Minh, nghệ thuật sơn mài được khẳng định là một trong những hình thức biểu đạt cổ nhất và đáng tôn kính nhất của nền văn hóa Á đông.
Nghệ thuật sơn mài Việt Nam là cả một quá trình lao động miệt mài tốn biết bao thời gian và công sức. Mỗi tác phẩm sơn mài, dù lớn như bức tượng thờ hay nhỏ bằng chiếc nhẫn đeo tay đều phải trải qua hơn 15 công đoạn thủ công kéo dài trong hai tháng. Quy trình này bắt đầu bằng việc lựa chọn loại gỗ phù hợp để tạo dáng cho từng loại sản phẩm sơn mài, gọi là làm mộc. Sau đó, một lớp nhựa sơn mài sẽ được phủ lên, thấm sâu vào từng thớ gỗ để tạo độ cứng cho mộc đồng thời chống mối mọt. Tỉnh Phú Thọ nằm ở phía Bắc Việt Nam nổi tiếng là quê hương của cây sơn mài. Khi mới được chiết xuất từ cây, nhựa sơn mài có màu trắng đục như sữa, gặp không khí nó sẽ ngả vàng và dần dần chuyển thành màu đen khi đông lại. Mộc sẽ tiếp tục được phất một lớp vải mịn để đảm bảo không bị nứt hay co ngót ở điều kiện khí hậu khô lạnh. Năm lớp sơn mài lần lượt được phủ lên lớp vải đó để tạo độ dày cần thiết. Tuy nhiên, nghệ nhân sơn mài phải đợi từng lớp sơn khô đi mới tiến hành mài nước. Công việc này sẽ được lặp đi lặp lại nhiều lần (đôi khi tới 10 lớp sơn mài hoặc hơn) để sơn mài đạt độ mịn màng, óng ả. Tùy vào thiết kế của từng sản phẩm sơn mài, nghệ nhân sẽ quyết định các bước trang trí một cách phù hợp nhất. Sơn mài ngày nay đã có một số thay đổi để phù hợp hơn với cuộc sống hiện đại, như việc thay thế một số chất liệu truyền thống (gỗ tự nhiên, nhựa sơn mài) bằng các chất liệu mới (gỗ MDF, compesite, gốm, sơn công nghiệp), nhưng quá trình lao động thủ công kiên trì và tỉ mỉ của những thế hệ xưa “1927” vẫn được bảo tồn gần như nguyên vẹn.